Παιδιά σε κατάθλιψη: ένα πρόβλημα που το βρίσκουμε ήδη μπροστά μας

Tα παιδιά κι οι προέφηβοι αντιμετωπίζουν, πλέον, σοβαρό θέμα ψυχικής διαταραχής (Φωτογραφία: timesnownews.com)

Ήταν μια στιγμή που δεν θέλει να την ζήσει κανένας γονιός. Ο μικρός σου άγγελος κλαίει, με λυγμούς, με το στήθος του να πυροβολεί ανάσες μισές χωρίς να προλαβαίνει να γεμίσει οξυγόνο κι ηρεμία το μικρό πανέμορφο κεφαλάκι του, και οι λέξεις βγαίνουν μισές και χωρίς ειρμό απ’ το στόμα του. Αλλά το νόημα είναι στιλέτο που καρφώνεται στην καρδιά σου και σου δολοφονεί κάθε καθαρή σκέψη και ψυχραιμία σε μια στιγμή. «Δεν αντέχω άλλο».

Η κατάθλιψη και η ψυχική ανισορροπία σε ηλικίες που δεν είχαμε συνηθίσει να ασχολούμαστε μέχρι πρόσφατα, όπως τα παιδιά κι οι προέφηβοι είναι πλέον ένα τεράστιο πρόβλημα, συνεχώς αυξανόμενο και εξωφρενικά σοβαρό, το οποίο με την εξέλιξη της πανδημίας, θα έρχεται όλο και μεγαλύτερο μπροστά μας. Και η αλήθεια είναι, πως όσο δύσκολα κι αν περνάμε ως γονείς κι ενήλικοι, είναι ώρα να δούμε πιο σφαιρικά τι ακριβώς οφείλουμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τον κόσμο της επόμενης γενιάς πριν καταρρεύσει εν τη δημιουργία του.

Τα παιδιά θέλουν ρουτίνα. Κανονικότητα. Ηρεμία. Συνήθειες και σταθερότητα. Ασφάλεια. Στην πρώτη καραντίνα, τα περισσότερα από τα μικρά παιδιά που έβλεπαν από λίγο ως ελάχιστα τους γονείς τους, πανηγύριζαν και γλεντούσαν το απρόσμενο δώρο των «Χριστουγέννων διαρκείας» που τα έκλεισε στο σπίτι με πιτζάμες και comfort food μαζί με μαμά, μπαμπά – αλλά όχι και γιαγιάδες, νταντάδες, θείους και λοιπούς συνήθεις παριστάμενους – για μέρες, βδομάδες, και τελικά μήνες. Μόνο που αυτή η περίοδος δεν προσέφερε μόνο «δώρα» σε παιδιά και γονείς.

Ομολογουμένως, ο κοινός χρόνος με τα παιδιά ήταν μια μοναδική ευκαιρία για να βρουν οι γονείς που έψαχναν «με το τουφέκι» ευκαιρίες για «ποιοτικό χρόνο» μέσα σε μισάωρα τις καθημερινές και σε στρυμωγμένα μεσημέρια τα σαββατοκύριακα. Μόνο που πολύ γρήγορα η νέα ρουτίνα μετατράπηκε σε μια οικογενειακή «φυλακή» όπου ο καθένας ζούσε στο δικό του «κελί» προσπαθώντας να αποφύγει να δημιουργεί προβλήματα στους άλλους. Ή τουλάχιστον για τους ενήλικους.

Τα παιδιά αντί να χαίρονται τους γονείς τους, βρίσκονταν μπερδεμένα να πρέπει να αντιμετωπίσουν απαγορεύσεις και «ειδικές συνθήκες» που δεν ίσχυαν ποτέ πριν στο σπίτι τους (το πιο ασφαλές και ζεστό σημείο αναφοράς στον κόσμο τους δηλαδή), όπως «δεν μπαίνουμε σε αυτό το δωμάτιο όταν υπάρχει αυτή η ταμπέλα/όταν ο μπαμπάς είναι στον υπολογιστή/όταν η μαμά κάνει παρουσίαση μπροστά στο λάπτοπ» και άλλα απίθανα αντίστοιχα.

Αν για τους γονείς που προσπαθούσαμε να συνδεθούμε με το Webex η τηλεκπαίδευση έμοιαζε από αστείο ως τραγελαφικό σημείο στην ημέρα μας, για τους εκπαιδευτικούς, αλλά κυρίως για τα παιδιά που δεν είχαν καμία ουσιαστική εξήγηση του σουρεαλιστικού αυτού υποκατάστατου του – πιο σημαντικού στοιχείου της ανάπτυξης τους μετά την σχέση τους με τους γονείς τους – σχολείου τους, ήταν απλά τραγική.

Η εμπλοκή των συναισθημάτων οι φοβίες, η ανησυχία, οι συνεχείς αλλαγές, η ζωή με νέα δεδομένα που άλλαζαν απροειδοποίητα και αδικαιολόγητα, η απουσία των φίλων, των δασκάλων, των δραστηριοτήτων, ο εγκλεισμός, η απίθανη επόμενη καθημερινότητα με τις δυστοπικές μάσκες παντού, με τα σχολεία που άνοιγαν κι έκλειναν χωρίς καμία προετοιμασία, το κλίμα τρομοκρατίας από τον περίγυρο, η πίεση στους ενήλικους που τα περιτριγυρίζουν, η αβεβαιότητα για την επόμενη μέρα, το τέλος της ελπίδας ως τρόπου ζωής, και η εξέλιξη της κοινωνίας σε μια διχασμένη κοινότητα για τους όποιους λόγους λόγω εμβολίων μαζί με όλα τα υπόλοιπα απίθανα που ζουν τα παιδιά απλά υπάρχοντας στα «οχήματα» των ζωών μας, δεν είναι διαχειρίσιμα. Κι αυτό είναι πια ξεκάθαρο, όχι μόνο σε γονείς και «υποστηρικτικά δίκτυα» παιδιών και εφήβων, αλλά και στο ίδιο το σύστημα.

Οι έρευνες των τελευταίων μηνών, στην Ελλάδα μόνο, έδειξαν πως, εκτός του ότι σχεδόν διπλασιάστηκε ο εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο λόγω των lockdown, οι διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου σε αυτές τις ηλικίες, αγγίζουν πια το 50%. Την ίδια στιγμή αυξήθηκε κατά 10% ο αυτοτραυματισμός στα κορίτσια, ενώ παρατηρήθηκε διπλασιασμός του καταθλιπτικού συναισθήματος και στα δύο φύλλα. Τα συμπεράσματα ανήκουν σε ποσοτική και ποιοτική έρευνα που έγινε στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) ΕΚΠΑ αλλά και από τη γραμμή «Υποστηρίζω» που λειτουργεί στο Νοσοκομείο Παίδων «Παν. & Αγλ. Κυριακού».

Η Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής κι επιστημονική Υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας Άρτεμις Τσίτσικα, σημείωνε σε πρόσφατη ανάλυση της: «Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown όπου σημειώθηκε μία αιφνίδια και απότομη μεταβολή της καθημερινότητας , αλλά δεν υπήρχε γνώση για το τι ακριβώς συμβαίνει, είδαμε πολλές αλλαγές στη συμπεριφορά των εφήβων, οι οποίες εντάθηκαν στο δεύτερο lockdown, αναφέρει η παιδίατρος.

Παρατηρήθηκε ένα υπερβολικό άγχος, κάποιες φοβίες, καταθλιπτικό συναίσθημα που σχεδόν διπλασιάστηκε, και το κυριότερο, ένα αίσθημα παραίτησης και έλλειμμα προοπτικής. Στα κορίτσια είδαμε μία εσωτερίκευση, σε κάποιες περιπτώσεις είδαμε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως ο αυτοτραυματισμός, που έφτασε το 10% σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας, αλλά και από τη διεθνή βιβλιογραφία. Ενώ τα αγόρια είχαν μία επιθετικού τύπου εξωστρεφή συμπεριφορά, και υπήρξαν και επεισόδια ενδοοικογενειακά, αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον τους».

Τα μικρότερα παιδιά σύμφωνα με την κ. Τσίτσικα, αντιδρούν περισσότερο με άτυπες συμπεριφορές, πχ αντιδρούν υπερβολικά σε μία άσχετη στιγμή, ή δεν συνεργάζονται, ειδικά όταν κάποιος δεν τους εξηγεί τι ακριβώς συμβαίνει και ακούν π.χ. ψιθύρους στο σπίτι. Έτσι νιώθουν ανασφάλεια και γεμίζουν άγχος που εκδηλώνεται σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους, γιατί καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά. «Όσον αφορά την “ψηφιακή ζωή” των εφήβων, προ πανδημίας σε έρευνα που είχαμε κάνει στην επικράτεια ήδη ήταν πολύ ψηλά τα ποσοστά εθισμού, έφταναν στο 30-40% του εφηβικού πληθυσμού, με τη σοβαρή συμπεριφορά εξάρτησης να αγγίζει το 8%.

Τώρα πλέον φτάνουν στο 50-60% και η σοβαρή συμπεριφορά εξάρτησης αγγίζει έως και το 15%. Επίσης παρατηρείται μία αύξηση διαδικτυακών συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, όπως ο εκφοβισμός που έφτασε το 50%, ρητορική του μίσους, επιθετικότητα δηλαδή ψηφιακά. Είδαμε μία υπερβολή στη χρήση του διαδικτύου. Η τηλεκπαίδευση που ήταν μία αναγκαία συνθήκη και προσέφερε πολλά, σίγουρα κούρασε και είχε μία μεγάλη επίπτωση στη σχολική τους ζωή, καθώς παρατηρήθηκε σχολική άρνηση, έλλειμμα κινήτρου να βγαίνουν από το σπίτι κλπ».

Την ίδια στιγμή, οι New York Times γράφουν σχεδόν καθημερινά και κάποιο άρθρο για την παιδική κατάθλιψη στις ΗΠΑ, όπου τα κρούσματα έχουν αυξηθεί τρομακτικά, και όπου έχουν καταγραφεί μέσα στο 2021, ακόμα και απόπειρες αυτοκτονίας παιδιών 8 ετών! Στην Αμερική, έχουν ήδη μετρήσει πως υπάρχουν 7,7 εκατομμύρια παιδιά – κάτω των 12 ετών δηλαδή – που χρήζουν ψυχολογικής υποστήριξης, μέχρι και ψυχιατρικής παρακολούθησης, που «ακόμα δεν έχουν ζητήσει βοήθεια». Οι δομές σε Ευρώπη κι Αμερική, παρά τις διαφορές των συστημάτων υγείας, είναι ξεκάθαρα ανεπαρκείς.

Δεν υπήρξε ποτέ ως τώρα, ανάγκη τόσο μαζικής και βαθιάς ψυχολογικής υποστήριξης και δράσεων για τόσο νέους ανθρώπους, και φυσικά δεν υπάρχει και χρόνος για να αναλυθούν και να επεξεργαστούν στοιχεία και έρευνες.
Αυτό δεν σημαίνει πως το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου συνταγογραφούνται πλέον αγχολυτικά ή και ψυχοφάρμακα για παιδιά κάτω των 12 ετών που δεν έχουν εγκλειστεί σε κάποιο ίδρυμα, μαζικά, θα ακολουθηθεί σε άλλες χώρες, αλλά το πλέον πιθανό είναι πως η εξέλιξη κι η ανάπτυξη δομών και δράσεων για ψυχολογική και ψυχιατρική βοήθεια, δεν θα γιγαντωθεί μόνο σε ότι αφορά τους ενήλικους, αλλά θα εμπεριέχει και πολύ μεγάλο κομμάτι εφήβων και μικρότερων ακόμα ηλικιών.

Σκεπτόμενοι βέβαια πόσο πρόσφατη ήταν η είδηση πως ένα μικρό κορίτσι εννέα ετών είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει στην Μόρια προ διετίας, ή τα ρεπορτάζ για τα μικρά παιδιά πρόσφυγες που δεν ξυπνούσαν λόγω κατάθλιψης στην Σουηδία και τη Γερμανία, η κατάσταση των παιδιών στα σπίτια, δικά μας ή των διπλανών μας δεν έχει και πολύ σημασία, μοιάζει σαν Inception κακού ονείρου μέσα σε έναν εφιάλτη. Μόνο που ως γονιός, πρέπει να ξυπνήσεις αμέσως, και να ανέβεις επίπεδα στο Inception, ψύχραιμος και ήρεμος, για να φτιάξεις κάθε κόσμο, μικρό ή μεγαλύτερο, για να βγάλεις τα παιδιά σου από αυτούς τους εφιάλτες.

Διαβάστε ακόμα: Παιδί και πορνογραφία. Πώς θα το προφυλάξετε.

TAGS :
κατάθλιψη παιδια ψυχική υγεία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook