Η πείνα του δέρματος: πόσο ακόμη θα μας λείπουν οι αγκαλιές;

Το συναίσθημα σωματοποιείται διά της αφής. Αδικο έχει ο Αλ Πατσίνο; Εδώ σε μια από τις κορυφαίες σκηνές του Νονού ΙΙ, όπου ο Μάικλ Κορλεόνε αποκαλύπτει στον αδελφό του Βίτο, ότι ξέρει πως εκείνος τον πρόδωσε.

Η αφή κάνει τη σάρκα να επιβιώνει και όχι το πνεύμα που το κατοικεί. Και επειδή τίποτα δεν μπορεί να επιβιώσει για πάντα (ο αδήριτος νόμος της ανθρώπινης ατέλειας), η αγκαλιά είναι ένας ισχυρός αναστολέας της φθοράς. Αγγίζεις κάτι θωπευτικά, λατρευτικά, λυτρωτικά. Οι χυμοί του άλλου σώματος μεταβολίζουν το δικό σου. Αλλιώς, μοιάζεις με φύλλο δέντρο που έχασε την πρασινάδα του.

Πώς μοιάζουμε τους τελευταίους μήνες; Οι πιτσιρικάδες έχουν κάνει ήδη την επανάστασή τους. Βλέπεις νεαρά ζευγαράκια στο δρόμο και αντιδρούν στις απαγορεύσεις της επαφής. Αγγίζονται, σέρνουν την εξωτερική στοιβάδα του σώματός του πάνω σε άλλες, ανταλλάσσουν αισθήσεις και νοήματα που καμία θεωρητική συσκευασία δεν μπορεί να αναπληρώσει.

Πού πάνε όλες αυτές οι αγκαλιές που δεν έχουμε δώσει τόσους μήνες; Σε ποιο κενοτάφιο απωθημένης σωματικής μνήμης ενταφιάζονται και πόσο ακόμη θα περιμένουμε την ανάστασή τους ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα καλύψουμε την αποχή; Για κάθε αγκαλιά που χάνεται, στον κόσμο δημιουργείται ένα μηχανικό κενό. Κενό σωμάτων.

Η ανάγκη για αφή υπάρχει κάτω από τον ορίζοντα της συνείδησης. Πριν από τη γέννηση, όταν το αμνιακό υγρό στη μήτρα στροβιλίζεται γύρω μας και το εμβρυϊκό νευρικό σύστημα μπορεί να διακρίνει το σώμα μας από τη μητέρα μας, ολόκληρη η έννοια του εαυτού μας έχει τις ρίζες της στην επαφή. «Το ανθρώπινο σώμα έχει δημιουργήσει όλα τα μοντέλα του με βάση την αφή που λαμβάνει από αυτούς που του φροντίζουν», λέει η Δρ. Κατερίνα Φωτόπουλου, καθηγήτρια ψυχοδυναμικής νευροεπιστήμης στο University College London. «Είμαστε απόλυτα βασισμένοι στον φροντιστή για να ικανοποιήσουμε τις βασικές ανάγκες του σώματος. Λίγα μπορούν να γίνουν χωρίς άγγιγμα». Σχεδόν τίποτα. Ακόμη και ένας απόλυτα πνευματικός άνθρωπος είναι μια χθόνια μηχανή. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό.

Ως ενήλικες, ενδέχεται να μην κατανοήσουμε τη σημασία της αφής ακόμα και όταν εξαφανίζεται. «Ίσως αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι κάτι λείπει, αλλά δεν θα ξέρουμε πάντα ότι είναι το άγγιγμα αυτό που δεν έχουμε», λέει ο καθηγητής Francis McGlone, νευροεπιστήμονας με έδρα το Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ και επικεφαλής στον τομέα της συναισθηματικής αφής. «Αλλά όταν μιλάμε για το πρόβλημα της μοναξιάς, συχνά αγνοούμε το προφανές: αυτό που δεν παίρνουν οι μοναχικοί άνθρωποι είναι το άγγιγμα».

Η αφή έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ψυχολογική και σωματική μας ευεξία, λέει ο καθηγητής Robin Dunbar, εξελικτικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Με τους στενούς φίλους και την οικογένειά μας, αγγίζουμε ο ένας τον άλλον περισσότερο από ό, τι αντιλαμβανόμαστε», λέει.

Η έρευνα του Dunbar διαπίστωσε,  πως ως ενήλικες έχουμε ένα βασικό σύνολο, κατά μέσο όρο, πέντε φίλων που μπορούμε να απευθυνθούμε.  Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, ότι από τα 40.000 άτομα από 112 χώρες που συμμετείχαν σε μια έρευνα του BBC και του Wellcome Collection, το 2020, οι τρεις πιο κοινές λέξεις που χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν την αφή ήταν: «παρηγορητική», «ζεστή» και «αγάπη».

Καθώς η πανδημία συνεχίζεται, πολλοί από εμάς θα προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε το βαθύ άγχος χωρίς την άνεση της αφής. Όλοι έχουμε διαφορετικές ανάγκες και όρια (ο McGlone λέει «δεν πάσχουν όλοι από έλλειψη αφής»), αλλά η συνολική απουσία αφής, ειδικά όταν τα συναισθήματα είναι υψηλά , έρχεται σε αντίθεση για τη γενεσιουργό αιτία της χαράς που μας αφήνει όταν την έχουμε σε πλησμονή.

Η αγκαλιά είναι ένας αμυντικός μηχανισμός. Η αφή είναι μια μυσταγωγία. «Το άγγιγμα είναι ένας διαμορφωτής που μπορεί να μετριάσει τα αποτελέσματα του άγχους και του πόνου, σωματικά και συναισθηματικά. Έχουμε δει στην έρευνά μας ότι η έλλειψη αφής σχετίζεται με μεγαλύτερο άγχος », λέει η Δρ. Φωτοπούλου.

Αγκαλιά ακόμη και υπό βροχή (σκηνή από την ταινία Notebook).

«Σε περιόδους υψηλού στρες – η απώλεια εργασίας, ή ένα πένθος, για παράδειγμα – το να έχουμε περισσότερη επαφή από άλλους μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε καλύτερα, ιδιαίτερα στην ηρεμία των επιδράσεων της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης» Ακόμα κι αν έχουμε συνηθίσει να μην αγγίζουμε πολύ, μετά από λίγο η ανάγκη που μπορεί να αισθανθούμε είναι πολύ σωματική – μερικές φορές περιγράφεται ως «πείνα δέρματος» ή «πείνα αφής».

Σε καταστάσεις υψηλής πίεσης, μπορεί να αισθανθούμε ότι το σώμα μας δεν μπορεί να συγκρατήσει τα συναισθήματά μας. Εκεί είναι που χρειαζόμαστε κάποιον  να μας κρατήσει. «Πολλές μελέτες υποστηρίζουν τη θεωρία ότι η αφή δίνει στον εγκέφαλο ένα σήμα ότι μπορεί να εκχωρήσει μέρος του συναισθηματικού βάρους σε κάποιον άλλον. Αυτό χαλαρώνει το σώμα και με κάποιο τρόπο το επαναφέρει σε μια ήρεμη κατάσταση », λέει η Φωτοπούλου.

Στην πραγματικότητα μας αναλογούν δύο τετραγωνικά μέτρα δέρματος που μας περιέχουν και μας ορίζουν ως υποστάσεις. Μέσω αυτού αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Είναι αυτό που διαχωρίζει το μέσα από το έξω. Κουβαλάμε ένα σετ ινών, νευρώνων, οργάνων κι όμως, αυτός ο μηχανισμός λασκάρει εύκολα. Πολύ εύκολα. Μια παρεκτροπή του συναισθήματος είναι ικανή να διαλύσει τα γρανάζια μας.

Ο καθηγητής McGlone μελετά από το 1995, το ανθρώπινο σώμα και λέει επ’ αυτού: «Οι νευρώνες στο δέρμα όλων των θηλαστικών που ζουν σε κοινότητες μεταδίδουν αργά ηλεκτρικά σήματα στα συναισθηματικά μέρη επεξεργασίας του εγκεφάλου. Παίζουν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του κοινωνικού εγκεφάλου και της ικανότητάς μας να αντέχουμε στο άγχος».

Ας το παραδεχθούμε δίχως ίχνος ντροπής ή ενοχής. Η πείνα για αφή είναι ένα σήμα ότι δεν ικανοποιείται μια πρωτόγονη ανάγκη μας. Αλλά η εξέλιξη είναι στο πλευρό μας. Οι επιστήμονες σημειώνουν πως θα προσαρμοστούμε γρήγορα όταν θα τελειώσει η παραζάλη της πανδημίας. «Θα διαφέρει η επαφή μεταξύ των ανθρώπων. Πιθανώς με βάση τη διάρκεια που οι άνθρωποι ήταν μόνοι και μπορεί να υπάρχει μια περίοδος αδεξιότητας και επαναδιαπραγμάτευσης«, λέει ο Dunbar. «Αλλά έχουμε εξελιχθεί για να προσαρμοστούμε», καταλήγει αισιόδοξα.

Διαβάστε ακόμα: Μην ντρεπόμαστε, μας έλκει η ανθρώπινη οσμή. Υπάρχει εξήγηση;

TAGS :
σώμα Υγεία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook