Η γοητευτική ιστορία του μαυρίσματος: πότε το σώμα μας ερωτεύτηκε τον ήλιο;

Κάποτε στη Ριβιέρα: τα κάλλη της Μπριζίτ θωπεύονταν με τις ακτίνες του ήλιου (Φωτογραφία: bigcommerce.com).

Ο ήλιος ανατέλλει πάνω στην επικράτεια των σωμάτων. Η γενεαλογία του μαυρίσματος, ταλάντωση μεταξύ αισθητικής έλξης και αποστροφής, διηγείται την κατασκευή του βλέμματος και περιγράφει μια επανάσταση των νοοτροπιών. Αυτή μεταξύ ενός «Παλαιού Καθεστώτος των επιδερμίδων», όπου το ματ ήταν ύποπτο και το παλ έχαιρε υπόληψης, και της αντιστροφής των αξιών όπου ο ηλιοκαμμένος είναι και διακεκριμένος. Είναι το πέρασμα από το μάρμαρο στο χαλκό.

Πριν, από τις απαρχές του χριστιανικού κόσμου, η ωχρότητα ήταν αξιεκτίμητη. Εντάξει, οι άνδρες στο δημόσιο χώρο ήταν εκτεθειμένοι στον ήλιο, ακόμα και οι ελίτ, αλλά οι γυναίκες ήταν «αποθηκευμένες», έπρεπε να προφυλαχθούν. Η αγνότητα και η παρθενία ήταν συνδεδεμένες με τη λευκότητα, ενώ το κακό, ο διάβολος, η αμαρτία με τα μελανά χρώματα. Φυσικά, τα πράγματα είχαν διαφορετικά για τις χωρικές. Όσο απομακρυνόμαστε από την αγροτιά, τόσο πιο χλωμοί οφείλουμε να είμαστε. Και οι κομψευόμενοι του 1900 φαρμακώνονται με χημικά, για να παραμείνουν ωχροί.

Όμως, ήδη πριν από το 1945, τα κυρίαρχα λευκαντικά προϊόντα εξαφανίζονται από την αγορά προς όφελος εκείνων για το μαύρισμα. Δύο είναι οι πιο διαδεδομένες εξηγήσεις: η Κοκό Σανέλ που περιφερόταν στην Côte d’Azur ηλιοκαμένη και οι διακοπές μετ’ αποδοχών. Και οι δύο είναι λάθος. Το εμβληματικό Ambre solaire λανσάρεται το 1936, ενώ ήδη από το 1927 έχουμε το Huile de Chaldée (λάδι της Χαλδαίας) του Jean Patou. Και, ως συλλογική πρακτική, τo μαύρισμα ανιχνεύεται μέσα από τις σελίδες της Vogue από δεκαετία του ‘20. Στα τέλη των ‘30s, έχει διαδοθεί σε όλα τα στρώματα, είναι ευεργετικό για την ακμή και την κυτταρίτιδα. Κάνει παρέα με τη μόδα των γυαλιών ηλίου. Ταχύτατη ανατροπή.

Βέβαια, είχε προηγηθεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον. Ο 19ος αι. και οι αρχές του 20ου στρέφονται στην υγεία μέσα από το γυμνισμό, την ύπαιθρο, την ηλιοθεραπεία, ιδίως ως αντίδοτο στη φυματίωση. Συν την κορύφωση της αποικιοκρατίας, η οποία έλκεται από τον εξωτισμό του ηλιοκαμένου δέρματος.

O Σον Κόνερι και η Ούρσουλα Άντρες μαζεύοντας ήλιο στα γυρίσματα της ταινίας Dr. No.

Στην τελική, ο βασικός παράγοντας είναι η πρόοδος του ηδονισμού, η κατάκτηση του ελεύθερου χρόνου και η έκρηξη των αθλητικών δραστηριοτήτων. Η ιστορία του μαυρίσματος εγγράφεται σε μια ιστορία των φύλων και το ξεγύμνωμα του γυναικείου σώματος. Συνδυάζεται με την εγκατάλειψη των γαντιών και των κορσέδων, όπως και την εμφάνιση των κοντών μαλλιών και του μπικίνι.

Έτσι, το μαύρισμα συμμετέχει σ’ ένα αφήγημα της ευτυχίας, την καινούργια δημοφιλή ιδέα της «ηδονής του ήλιου». Κι είναι στοιχείο χειραφέτησης: μια γυναίκα μαυρισμένη είναι μια γυναίκα δραστήρια, σπορτίφ, αλλά και μια χειραφέτηση ολόκληρου του δυτικού σώματος, αφού διαταράσσει τη λευκή ηγεμονία. Αντιπαραθέτει την ελευθερία στον κονφορμισμό, τη χειραφέτηση στην αλλοτρίωση.

Όμως, υπάρχει και μια πολιτική διάσταση στην αλλαγή αυτή. Συμπίπτει με την ώρα που οι αστικές ελίτ επιβάλλουν τη δική τους αντίληψη ως νόρμα. Το σώμα, θεωρούμενο ως κοινωνικό κεφάλαιο, γίνεται το μέσο για τη μορφωμένη, μοντέρνα και φιλελεύθερη μεσαία τάξη να διαφοροποιηθεί από την παλιά αριστοκρατία.

Και οι πλούσιοι δεν αντιτίθενται πλέον στους χωρικούς, αλλά στους εργάτες και τους υπαλλήλους που μένουν κλεισμένοι στα γραφεία και τα εργοστάσια. Στους δε αντιδραστικούς που ωρύονταν πως θα μοιάζουμε όλοι με «νέγρους», τους επισημαινόταν ότι αυτό ήταν ένα ακόμα σημάδι δυτικής ανωτερότητας, αφού το μαύρισμα είναι αναστρέψιμο, δεν αλλάζεις χρώμα δέρματος.

H Ρόμι Σνάιντερ και ο Αλέν Ντελόν στην «Πισίνα» (Φωτογραφία: anothermag.com).

Αυτό το «θερινό σώμα» επιδεικνύεται και απαιτεί μια διευθέτηση της εμφάνισης. Βασίζεται στην παραβατικότητα: την κατάργηση του διαχωρισμού των φύλων, την οριζοντίωση, τα παιχνίδια των κορμιών. Παίρνει τη θέση του στην αγορά αξιών, όπου η φυσικότητα και ο αυθορμητισμός αποκτούν μεγαλύτερη σημασία από την κομψότητα ή τη «διατήρηση». Ώσπου να αποθεωθεί στον ερωτισμό του χρυσαφένιου κορμιού της Ρόμι Σνάιντερ στην Πισίνα.

Σταδιακά, επικρατεί η κοινωνική οπτική ενός γυναικείου σώματος φτιαγμένου για να το βλέπουν. Η πρόσβαση όλων στη μισθοδοσία οδηγεί σε νέους τρόπους παρουσίασης του εαυτού και στην έγνοια για την εμφάνιση. Γενικεύεται ένας διαχειριστικός λόγος περί σώματος, το οποίο χρειάζεται μέθοδο, οργάνωση, κίνητρα. Πρέπει να διορθώνεις τις ατέλειές του και να αναγνωρίζεις τις αδυναμίες του, σύμφωνα με τα γυναικεία περιοδικά, επί ποινή «το μαρτύριο του μαγιό».

O Tζουντ Λο και η Γκουίνεθ Πάλτροου στον Ταλαντούχο Κύριο Ρίπλεϊ. Το μαύρισμα και η απρόσμενη ανεμελιά σε μια εξόχως «ταραγμένη» ταινία.

Το ασπρουλιάρικο σώμα είναι δείγμα νοσηρότητας, γηρατειών, παθητικότητας. Αντίθετα, η ηλιοκαμένη επιδερμίδα φανερώνει εμπειρία του κόσμου, εκείνη του αγωνιστή της ζωής και της γοητευτικής γυναίκας. Στα τέλη των ‘70s, γίνεται σύμβολο της προσωπικής τελείωσης και της επαγγελματικής επιτυχίας. Σε σημείο, την επόμενη δεκαετία, το «γκαγκάνιασμα» και μάλιστα όλο το χρόνο να είναι top. Ώσπου να ανακαλυφθούν οι επιβλαβείς επιπτώσεις των ακτίνων κι ο καρκίνος του δέρματος.

O κόσμος γίνεται πιο προσεκτικός, λιγότερο υπερβολικός, ενώ οι εταιρείες καλλυντικών σπεύδουν να δώσουν λύσεις. Η σχέση «υγεία-ομορφιά-απόλαυση» εξακολουθεί να υποδηλώνεται από το ηλιοκαμένο δέρμα, αλλά τώρα έχει προκύψει κι ένα νέο πελιδνό σικ που επιχειρεί να απαξιώσει το μαύρισμα ως «γύφτικο». Χωρίς επιτυχία. Δεν έχει σημασία. Ο παρονομαστής είναι κοινός: Η έκρηξη της ατομικότητας.

Ο Βαλερύ είχε δίκιο: «Δεν υπάρχει τίποτα βαθύτερο στον άνθρωπο από το δέρμα».

Διαβάστε ακόμα: Hotel Il Pellicano. Ποιο είναι το μυστικό της χαλαρής «πανσιόν» του τζετ-σετ;

TAGS :
Αλεν Ντελον γυναικείο σώμα ηλιοθεραπεία ηλιος Ρόμι Σνάιντερ

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook