Αγαπημένη μου αδελφή, αγαπημένη μου ξαδέλφη

Στο «Game of Thrones» η σχέση των δύο δίδυμων αδελφών, της Jaime και του Cersei ξεφεύγει από αυτό που λέμε «αδελφική» (hbo.com).

Το μοτίβο της αιμομειξίας διατρέχει την ιστορία της λογοτεχνίας με θαυμαστή συνέπεια. Ελάχιστοι συγγραφείς, από τον Σαίξπηρ στον λόρδο Βύρωνα, τον Σίλερ και τον Μούζιλ, τον Ρακίνα και τον Κοκτώ ή τη Γιουρσενάρ δεν καταπιάστηκαν μ’ αυτό κάποια στιγμή και, μάλιστα, με τρόπο εμμονικό. Κι ο Σέλλεϋ το θεωρούσε ιδιαίτερα πρόσφορο για μυθοπλασίες.

Θέμα παγκόσμιο, που το συναντάμε και στη ζωγραφική, ακόμα και στη μουσική του 19ου αι. Και στον κινηματογράφο με το έξοχο παράδειγμα Τα μακρινά αστέρια της άρκτου του Βισκόντι, βασισμένο στο μύθο της Ηλέκτρας. Την ίδια ώρα, εθνολογία και ψυχανάλυση το βάζουν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους. Υπέρτατο ταμπού, άρα αντικείμενο σκανδάλου, δεν μπορούσε να τις αφήσει αδιάφορες.

Σκηνή από την ταινία του Λουκίνο Βισκόντι «Τα μακρινά αστέρια της άρκτου».

Κάποιες επιστημονικές προσεγγίσεις μας πληροφορούν ότι ο πειρασμός της αιμομειξίας και η απώθησή του συνιστούν ίσως το θεμέλιο του ανθρώπινου υποσυνείδητου. Από την άλλη, ανακαλύπτουμε ότι πιθανόν το ταμπού δεν είναι παγκόσμιο ή τουλάχιστον δεν προσλαμβάνεται παντού με τον ίδιο τρόπο. Η απαγόρευση υποβαθμίζεται.

Αξίζει να προσέξουμε ότι για πολλούς απ’ τους μεγάλους γραφιάδες η αιμομειξία είναι απλώς συμβολική, σπάνια φτάνει στη σεξουαλική πράξη. Έχει να κάνει με κοινωνικές σχέσεις, όχι με δεσμούς αίματος. Πεθερά και γαμπρός από έναν πρώτο γάμο, όπως στην Αμοιβή των Σκύλων του Ζολά, είναι συμπεθεριάσματα επιτρεπτά στους ιουδαιο-χριστιανικούς πολιτισμούς. Στην πραγματικότητα, αυτό που μετράει δεν είναι η αιμομειξία καθαυτή, αλλά η συνείδησή της.

Aσφαλώς, υπάρχουν αποχρώσεις, συναρτήσει του βαθμού συγγενείας: Η σχέση παιδιού/γονέα είναι, παραδοσιακά, η σφραγίδα μιας βδελυρούς ένωσης. Από τον Οιδίποδα ως τη Φαίδρα. Αναμενόμενο λοιπόν, και με την εμφάνιση της ψυχανάλυσης, να απασχολήσει η σχέση μητέρας/γιου, είτε για να την κατανοήσει είτε για να τη δικαιολογήσει είτε για να υπογραμμίσει την ανηθικότητά της, όπως στο μυθιστόρημα Ο εκλεκτός (1951) του Τόμας Μαν.

Στο έργο του Μπάυρον η σχέση αδελφού/αδελφής θεωρείται φυσιολογική (Wikipedia).

Από την άλλη, με τον Ρομαντισμό, η ιδέα της σχέσης αδελφού/αδελφής θεωρείται φυσιολογική. Αυτό είναι φανερό τόσο στο έργο του Μπάιρον όσο και του Σέλλεϋ (Λάων και Κύθνα, 1817): αποκαλείται μάλιστα «an artificial vice» και είναι το σχήμα που θα απασχολήσει κατά κύριο λόγο τη λογοτεχνία.

Αδελφοί και αδελφές των μύθων και της ιστορίας: ο άμοιρος Βίνσεντ βαν Γκογκ και ο αδελφός του Τεό που δεν μπόρεσε να επιζήσει πάνω από μήνα μετά το θάνατό του, η Αντιγόνη να σαβανώνει τον Πολυνείκη και οι αδελφές Μπροντέ μαρμαρωμένες στον πίνακα, δίπλα στον αδελφό του οποίου το πρόσωπο χάθηκε για πάντα. Ο θάνατος έρχεται συχνά να χωρίσει αυτά τα τέκνα που μοιράζονται, σε μια γλώσσα ολοδική τους, ένα βασίλειο καμωμένο από φεγγάρια και μυστικά. Ο Κουέντιν, στο Η βουή και η μανία του Φώκνερ, αυτοκτονεί όταν η αδελφή του Κάντυ «που μύριζε όπως τα δέντρα» παντρεύεται.

Ωστόσο, ο εκπνέων 19ος αι. δεν ξεμπερδεύει με την απαγόρευση της αιμομειξίας. Για κάποιους είναι μια εξέγερση ενάντια στην ηθική του χύδην όχλου, για άλλους μια δαιμονική παράβαση. Αλλά για τους περισσότερους από τους ήρωές τους δηλώνει απλώς την έφεσή τους στην πρόκληση: έτσι, η αιμομειξία εμφανίζεται ενίοτε ως το έσχατο δείγμα δανδισμού, όπου στο Αίμα των Βελσούνγκεν, πάλι του Τόμας Μαν (1921), εκφράζει τόσο την απέχθεια για την κοινωνία όσο και μια μορφή ναρκισσισμού: στην αιμομειξία, ο Άλλος είναι πάντα το έτερο πρόσωπο του εαυτού μας.

Όπως και με τη φιγούρα του ανδρόγυ, η αιμομειξία αντιπροσωπεύει την απόπειρα συγχώνευσης των αντιθέτων: η συμπληρωματικότητα του ζεύγους αδελφός/αδελφή είναι μανιχαϊστική. Σε επίπεδο εμφανισιακό, χαρακτηριολογικό, νοητικό, όπως στο Λυκόφως των Θεών. Με αναφορές στο Συμπόσιο ή τη Γένεση. Το αιμομεικτικό ζεύγος ανασυστά ένα θείο ον, μοναδικό αν και διπλό. Έτσι, εκδηλώνεται ως μια μορφή του τέλειου έρωτα και του τέλειου όντος, απολύτως αυτάρκη. Από μια άποψη, είναι μια απόπειρα επιστροφής σε μια προ-κοινωνική κατάσταση, θα έλεγες εδεμική και, ταυτόχρονα, μια εξέγερση κατά του θείου, μια άρνηση της εικόνας του Θεού.

Για να περάσουμε στα πρακτικά, στις σημερινές κοινωνίες η αιμομειξία συχνά συνδυάζεται με παιδοφιλία και ευθύνεται για μεγάλο ποσοστό ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης. Συχνότερη περίπτωση είναι αυτή του πατέρα/κόρης και η αδελφική. Σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Γαλλία, θεωρείται ιατρικά και κοινωνικά απαράδεκτη, αλλά δεν συνιστά εγκληματική ενέργεια. Στην Ελλάδα, ο Αστικός Κώδικας εμποδίζει το γάμο με συγγενείς εξ αίματος, σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και σε πλάγια γραμμή ως και τον τέταρτο βαθμό (πρώτα ξαδέλφια). Επίσης, σε συγγενείς εξ αγχιστείας, σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και σε πλάγια ως και τον τρίτο βαθμό.

Στην όλη ιστορία, σπουδαίο συναισθηματικό κεφάλαιο καταλαμβάνουν οι έρωτες ανάμεσα σε ξαδέλφια. Πρώτα ή δεύτερα δεν έχει σημασία. Αν τα πράγματα είχαν διαφορετικά, το κλισέ δεν θα υπήρχε. Στο κάτω-κάτω, δεν πάει και πολύς καιρός που οι ανθόσπαρτες αυτές ενώσεις ενθαρρύνονταν ώστε να παραμείνει καθαρή η γραμμή αίματος.

Είναι πολλοί που γνώρισαν τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα ή επιδόθηκαν στους πρώτους σεξουαλικούς πειραματισμούς με μια ξαδέλφη. Εξάλλου, βολεύει: περνάνε μαζί τις διακοπές, η απόσταση τον υπόλοιπο χρόνο ξυπνά τη φαντασίωση, ο βαθμός συγγένειας φαντάζει μακρινός, μια γλυκιά μύηση προσφέρεται κι ο Ντέιβιντ Χάμιλτον παραμονεύει. Φυσικά, υπάρχουν και οι θείες. Ο πολιτισμός θέλει θυσίες.

Διαβάστε ακόμα: Victor Noir – το «προικισμένο» άγαλμα που λατρεύουν οι εφαψίες.

TAGS :
αδέρφια δεσμοί σχέσεις

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook